Według WHO, ochrona zdrowia psychicznego obejmuje szerokie spektrum działań, w tym m.in. promocję zdrowia psychicznego, profilaktykę zaburzeń psychicznych, leczenie oraz rehabilitację. Podobnie priorytetowo zagadnienie to traktowane jest przez Unię Europejską (European Union, 2005).

Wśród aktualnych celów WHO, związanych ze wzmacnianiem zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, znajdują się:

• wzmocnienie rzecznictwa, skutecznego przywództwa i zarządzania na rzecz zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży;
• zapewnienie kompleksowych, zintegrowanych i elastycznych usług w dziedzinie zdrowia psychicznego i opieki społecznej w środowiskach lokalnych, w celu wczesnego rozpoznawania zaburzeń psychicznych wieku dziecięcego i zarządzania nimi w oparciu o dowody;
• wdrażanie strategii promocji dobrostanu psychospołecznego, profilaktyki zaburzeń psychicznych i praw człowieka wśród młodych ludzi z zaburzeniami psychicznymi; wzmocnienie systemów informacyjnych, dowodów i badań.

Ramy dla wzmocnienia potencjału krajów w zaspokajaniu potrzeb dzieci i młodzieży dotyczących zdrowia psychicznego zapewnia Kompleksowy plan działań w zakresie zdrowia psychicznego na lata 2013–2020 (WHO, 2013), przyjęty 27 maja 2013 r. przez 66. Zgromadzenie Światowej Organizacji Zdrowia. Cztery główne cele planu to:

• wzmocnienie przywództwa i skuteczności zarządzania w dziedzinie zdrowia psychicznego;
• zapewnienie kompleksowych, zintegrowanych i elastycznych usług dotyczących zdrowia psychicznego i opieki społecznej w środowiskach lokalnych;
• wdrażanie strategii promocji i profilaktyki zdrowia psychicznego;
• wzmacnianie systemów informacyjnych, dowodów i badań dotyczących zdrowia psychicznego.

W dokumencie zwraca się uwagę m.in. na konieczność intensyfikacji działań oraz bardziej aktywne zaangażowanie i wsparcie podmiotów odpowiedzialnych za zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży, w tym bieżącą ocenę i monitorowanie świadczonych usług oraz nacisk na bardziej elastyczne działania, dostosowane do pojawiających się i zmiennych potrzeb.

Jak wynika z kontroli Najwyższej Izby Kontroli, poświęconej przeciwdziałaniu zaburzeniom psychicznym u dzieci i młodzieży (NIK, 2017), przeprowadzonej w 2017 r., w latach 2014-2016 dzieciom i młodzieży szkolnej nie zapewniono wystarczającej opieki psychologiczno-pedagogicznej. Blisko połowa szkół publicznych (44,2%) nie zatrudniała na odrębnym etacie ani pedagoga, ani psychologa. Często decyzja o przyjęciu do pracy specjalistów w szkole była uwarunkowana nie skalą potrzeb, lecz sytuacją ekonomiczną konkretnej jednostki samorządu terytorialnego. Najgorzej pod tym względem było w szkołach prowadzonych przez powiaty: w technikach aż w 60% zbadanych szkół nie było specjalistów, zaś w zasadniczych szkołach zawodowych aż 55% placówek nie zatrudniało psychologów i pedagogów. Uczniowie potrzebujący wsparcia mogli liczyć jedynie na nauczycieli posiadających dodatkowe kwalifikacje lub doraźnie na specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych. W szkołach, w których zatrudnieni byli specjaliści, średnio na jeden etat pedagoga przypadało natomiast 475 uczniów. Liczba ta była jeszcze wyższa w przypadku psychologów i wynosiła aż 1904 uczniów. Zaobserwowano również znaczne różnice w wymiarze godzin zatrudnionych na etatach specjalistów (pedagogów i psychologów). Niektórzy pracowali po 18 godz. tygodniowo, ale byli i tacy, którzy spędzali w szkole 40 godz. tygodniowo. Najczęściej jednak było to 20 godz. Z danych wynika, że w roku szkolnym 2015/2016 na jedną szkołę przypadało średnio 0,75 etatu pedagoga i 0,2 etatu psychologa. Mniej specjalistów było w szkołach wiejskich: 0,55 etatu pedagoga i 0,09 etatu psychologa. Zróżnicowanie w dostępie do specjalistów w zależności od lokalizacji szkoły potwierdza liczba wyodrębnionych etatów psychologa przypadających na 1000 uczniów: w 2016 r. dla szkół położonych w mieście wskaźnik ten wynosił 0,89, a dla szkół z terenów wiejskich – 0,57. Tymczasem w latach 2014–2015 nastąpił wzrost liczby opinii stwierdzających potrzebę udzielenia uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach – aż o 8,07%. Pomoc udzielana w poradniach psychologiczno-pedagogicznych również nie była w pełni dostępna. Czas oczekiwania na wizytę w poradni wynosił około miesiąca. Co ciekawe, badania kwestionariuszowe NIK wskazały, że współpracę ze specjalistami zajmującymi się zawodowo dziećmi i ich rodzinami zadeklarowała niewiele ponad połowa nauczycieli (52%), natomiast okazało się, że aż 48% nauczycieli nie miało kontaktu z takimi specjalistami. Co trzeci nauczyciel wskazał niedostateczną pomoc podmiotów zewnętrznych, m.in. poradni psychologiczno-pedagogicznych, jako czynnik utrudniający szkołom prawidłową realizację zadań profilaktycznych i wychowawczych, w tym rozpoznawanie problemów psychofizycznych uczniów.