Do nowych zwyczajów uczniów należy poranne wstawanie, ale połączone z decyzją, czy przebrać się z piżamy. Poczucie, że jest się w domu i nie ma konieczności dbania o wygląd z jednej strony może być komfortowe, z drugiej jednak – przyczyniać się do rozleniwienia, prowadzącego do przekonania o bezsensowności edukacji w tej formie. Niemniej ważne jest zadbanie o dobrą komunikację z nauczycielami, przede wszystkim wypracowanie wspólnie z nimi i z klasą sposobów przekazywania informacji o zadanych lekcjach. Zapobiega to chaosowi informacyjnemu i pozwala zachować poczucie kontroli nad pracą, która jeszcze została do wykonania. Jest to niezbędne w zachowaniu higieny psychicznej – zapobiega przeciążeniu i wrażeniu, że nauka nie ma końca. Poczuciu bezpieczeństwa sprzyja także znajomość procedur bycia aktywnym na lekcji. W zależności od wybranej aplikacji oraz formy lekcji (synchronicznej/asynchronicznej) dla ucznia istotne jest zrozumienie, jakie zachowania są pożądane, a jakie niedopuszczalne oraz jakie są terminy realizowania zleconych zadań. Pomocne są także podpowiedzi nauczycieli, w jaki sposób planować pracę i systematycznie wykonywać jej poszczególne etapy oraz jakie są kryteria oceny i możliwości jej poprawy.

Udział w lekcjach zdalnych dla wielu uczniów jest trudny, ponieważ wokół nich jest bardzo wiele bodźców rozpraszających – począwszy od samego komputera, na którym mogą być zainstalowane gry lub jest dostęp do mediów społecznościowych, poprzez domowników, młodsze rodzeństwo przebywające w domu, a skończywszy na zwierzętach domagających się uwagi. Włączanie się do lekcji osób, które nie są uprawnione do udziału w nich, może narażać uczniów na śmieszność lub szykany ze strony rówieśników, a nawet nauczycieli. Tym samym kolejnym elementem nowych zwyczajów jest zadbanie o miejsce, w którym możliwa jest nauka w skupieniu, bez dekoncentrujących czynników, zniechęcających do nauki. Warto podjąć decyzję o odsunięciu od siebie telefonu i wyłączeniu aplikacji, które nie są niezbędne w lekcji.

Ponadto wyłączenie ucznia z jego otoczenia szkolnego sprawia, że może czuć się osamotniony, skazany jedynie na siebie, przytłoczony nawałem spraw, o których nie ma komu opowiedzieć. Warto pamiętać, że relacje utrzymywane jedynie przez media prowokują do powierzchowności, tymczasem w życiu młodych ludzi potrzebne są relacje oparte na przyjaźni oraz wspólnej pracy i przeżyciach. Taką okazją mogą być projekty przedmiotowe lub międzyprzedmiotowe, wykonywane w zespołach, z wykorzystaniem komputera i urządzeń mobilnych oraz otoczenia lokalnego, do którego uczeń ma dostęp. Warto także poszukiwać obszarów, w których uczniowie o wysokim poziomie kompetencji społecznych będą mogli się realizować – by mieli szansę działać na rzecz innych i osiągać w tym satysfakcję, niezależnie od trybu uczenia się. Aktywności skierowane na innych nadają życiu sens, sprawiają, że łatwiej jest oddalić od siebie niepokoje.

Dla uczniów zdolnych konieczne jest utrzymanie ciągłości zajęć pozalekcyjnych, które skupią ich uwagę na zainteresowaniach, rozwoju, osiągnięciach i pozwalają traktować okres edukacji zdalnej jako epizod w życiu – formę nauki równie dobrą jak każda inna.

Organizacja kształcenia podczas edukacji zdalnej powinna także brać pod uwagę obniżenie się aktywności fizycznej w związku z ciągłym siedzeniem przy komputerze. Konsekwencją są problemy z oczami, nadgarstkiem, kręgosłupem, bóle głowy, obniżenie sprawności i odporności fizycznej. A to w dalszej perspektywie przekłada się na obniżenie nastroju i pogorszenie zdrowia psychicznego.

Antidotum jest świadome pobudzanie uczniów i uczennic do zmiany pozycji przy komputerze, sięgania po urządzenia mobilne, by proces uczenia się łączyć z aktywnością fizyczną (np. słuchanie audycji, nagrań, wykładów, uczenie się języków w trakcie spacerów lub biegania; korzystanie z gotowych treningów online, itp.). Dobre zdrowie fizyczne, zachowanie kondycji, zapobieganie nadwadze i otyłości stanowią czynniki, które przyczyniają się do lepszego samopoczucia i radzenia sobie z niepowodzeniami.

Jak praktycznie organizować kształcenie i wychowanie podczas edukacji zdalnej, aby wspierać zdrowie psychiczne uczniów i uczennic? Warto:

• uzyskać informacje o ograniczeniach technicznych i domowych związanych z edukacją zdalną u poszczególnych uczniów;
• przekazać informacje o zasadach udziału w lekcji i sposobach zgłaszania się;
• wskazać kanały, poprzez które uczniowie dowiadują się o zadanych pracach, terminach ich realizacji oraz otrzymują komunikaty zwrotne i oceny;
• utrzymać uwagę i motywację uczniów, pokazywać, jak się uczyć w warunkach edukacji zdalnej przy jednoczesnej trosce o zdrowie fizyczne;
• zachęcać do utrzymywania kontaktów z rówieśnikami za pośrednictwem mediów, poprzez telefon, czat lub inne formy komunikowania się;
• tworzyć warunki do realizacji projektów zespołowych i działań prospołecznych;
• systematycznie prowadzić zajęcia dodatkowe, grupujące uczniów o podobnych zainteresowaniach, pasjach i zdolnościach, ukierunkowujące ich na pracę i osiągnięcia;
• budować relacje oparte na zaufaniu, prowadzić rozmowy dotyczące zagrożeń w sieci i sposobów radzenia sobie z nimi;
• wzmacniać odporność psychiczną poprzez działania wychowawcze nastawione na zwiększanie samoregulacji i kontrolę strachu.

Zaczynając dzień z lekcjami zdalnymi, rozważ zapytanie uczniów o następujące kwestie:

• Jak się dzisiaj czują? Czy są gotowi do lekcji, tak jak byliby gotowi do nich w edukacji tradycyjnej? Czy mają na sobie strój odpowiedni na lekcję?
• Czy mają warunki do skupienia się i aktywnego uczestniczenia w lekcji zdalnej? (Jeżeli nie, poproś, by od kolejnej lekcji zadbali o miejsce, w którym nikt im nie będzie przeszkadzał);
• Co lubią w lekcjach zdalnych? W jaki sposób radzą sobie z planowaniem nauki i wykonywaniem bieżących zadań?
• Co robią, gdy czują, że mają zbyt dużo pracy? Jak ustawiają swoją hierarchię zadań do wykonania?
• Jak dbają o swoje zdrowie? Jak się relaksują? Czy nadal uprawiają sport? Czy mogą podpowiedzieć innym osobom, gdzie znaleźć ciekawe treningi?
• Czego się obawiają? Co robią, gdy coś ich niepokoi? Czy znają jakieś skuteczne techniki radzenia sobie ze strachem?

Propozycje działań nauczyciela w czasie lekcji zdalnych:

• Zaczynając lekcję, przypomnij uczniom o zasadach na niej panujących, w tym o sposobie zgłaszania się.
• Zachęć uczniów do włączania kamery, by ich twarze i emocje były widoczne.
• Zadając pytanie, daj uczniom dłuższą chwilę na namysł i zgłoszenie się, uwzględniając ewentualne problemy techniczne. Uczniom, którzy mają problemy z mikrofonem, pozwól wypowiadać się np. poprzez czat.
• Wielokrotnie zadawaj pytania o zrozumienie treści zadań do wykonania i bądź cierpliwy/cierpliwa w wyjaśnianiu niejasności.
• Dbaj o ciepły ton głosu, uśmiechaj się do uczniów, by czuli w tobie oparcie.
• Po zakończeniu lekcji zawsze rozłączaj się ostatni/ostatnia, by dać szansę uczniom na zadanie ci dodatkowych pytań na osobności.