Pozwala testować nowe umiejętności i rozwojowe kompetencje – w interakcjach w rówieśnikami oraz dorosłymi. Nauczyciele i specjaliści mają możliwość monitorowania nie tylko ich postępów edukacyjnych, ale również:

• wyposażania uczniów w umiejętności radzenia sobie z problemami;
• obserwowania codziennego funkcjonowania uczniów (w relacji z nauczycielem, wychowawcą, ale również z rówieśnikami);
• wychwytywania osób, które zagrożone są kryzysami, w tym kryzysem emocjonalnym;
• wspierania emocjonalnego i edukacyjnego uczniów, którym towarzyszą problemy natury psychicznej.

Szkoła ma uprzywilejowaną pozycję, daje możliwość prowadzenia oddziaływań na wszystkich poziomach profilaktyki.

Profilaktyka uniwersalna – kierowana do wszystkich uczniów, ich rodziców i nauczycieli:

• szkolenie nauczycieli i innych pracowników szkoły w dziedzinie potrzeb rozwojowych dzieci, bezpieczeństwa i umiejętności wychowawczych;
• kreowanie zdrowego, wspierającego środowiska w szkole, dbanie o dobry klimat fizyczny i społeczny, budowanie relacji opartych na szacunku i akceptacji między nauczycielami, uczniami i rodzicami;
• opracowanie, we współpracy z uczniami i ich rodzicami, przejrzystych regulaminów, procedur dotyczących funkcjonowania szkoły – ze szczególnym uwzględnieniem procedur reagowania w sytuacjach kryzysowych dotyczących zdrowia psychicznego, przemocy i kontaktu uczniów z substancjami psychoaktywnymi;
• wzmacnianie odporności uczniów poprzez uczenie najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych, w tym: radzenia sobie z emocjami i stresem, poszukiwania pomocy i udzielania jej; rozwiązywania konfliktów, przewidywania konsekwencji własnych działań, itp.;
• podnoszenie samooceny dzieci i nastolatków poprzez dostarczanie okazji do rozwijania zainteresowań i przeżycia sukcesu;
• wzmacnianie więzi ze szkołą poprzez angażowanie uczniów w szkolne projekty i wydarzenia;
• zwiększanie kompetencji wychowawczych rodziców: spotkania poświęcone potrzebom i problemom dzieci w różnych fazach rozwojowych, treningi komunikacji budujące kontakt i więź z dzieckiem;
• wskazanie osób, do których można się zwrócić o poradę i pomoc.

Profilaktyka selektywna – kierowana do uczniów z grupy zwiększonego ryzyka:

• zbieranie informacji o potrzebach i trudnościach uczniów, bieżący kontakt wychowawców z nauczycielami i zespołem pomocy psychologiczno-pedagogicznej szkoły, uważna obserwacja dla oszacowania ryzyka;
• pomoc w nauce, udzielanie wsparcia i budowanie motywacji, indywidualizacja nauczania;
• włączanie w grupę rówieśniczą, tworzenie uczniom okazji do znaczącego udziału, możliwości odniesienia sukcesu;
• włączanie do dodatkowych programów rozwijających umiejętności psychologiczne i społeczne;
• zacieśnianie współpracy z rodzicami.

Profilaktyka wskazująca – kierowana do poszczególnych uczniów z grupy wysokiego ryzyka:

• stała, dyskretna obserwacja prowadzona przez przeszkolonych pracowników szkoły (w tym personel pomocniczy);
• udzielanie wsparcia przez nauczycieli i pomoc w nauce;
• stała współpraca z rodzicami, podjęcie interwencji z udziałem rodziców, wspólne opracowanie strategii pomocy dla ucznia;
• opieka szkolnego specjalisty, udzielanie wsparcia i pomocy w rozwiązywaniu trudności;
• kierowanie ucznia do specjalistów w środowisku lokalnym (np. do Ośrodków Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży) w celu przeprowadzenia indywidualnej diagnozy i ewentualnego podjęcia terapii, stała współpraca z profesjonalistami wspierającymi ucznia poza szkołą;
• zachęcanie rodziców do udziału w treningach umiejętności, korzystania z pomocy specjalistycznej, w tym psychoterapeutycznej, grup wsparcia.

Tworząc szkolny program profilaktyczno-wychowawczy warto myśleć więc nie tylko o treściach, konkretnych zagadnieniach, formach i narzędziach, ale także o ich czasowym rozlokowaniu w całym roku szkolnym.

Długofalowe, wieloletnie oddziaływania skierowane nie tylko do uczniów, ale również do ich rodziców, nauczycieli, wychowawców, specjalistów pracujących w szkole i do dyrekcji pozytywnie przekładają się na trwałość osiąganych rezultatów.

Narzędzia, z których warto korzystać w dziedzinie bezpieczeństwa emocjonalnego i psychologicznego uczniów:

1. Przyjaciele Zippiego – Centrum Edukacji Pozytywnej (uczniowie w wieku 5–8 lat)

Przyjaciele Zippiego to międzynarodowy program promocji zdrowia psychicznego, który kształtuje i rozwija umiejętności psychospołeczne u małych dzieci w wieku 5–8 lat. Podczas 24 spotkań w ciągu roku szkolnego dotyczących uczuć, komunikacji, nawiązywania i zrywania więzi, rozwiązywania konfliktów, przeżywania zmian i strat, dzieci uczą się różnych sposobów radzenia sobie z trudnościami i wykorzystywania nabytych umiejętności w codziennym życiu oraz doskonalą relacje z innymi ludźmi. Program promuje zdrowie emocjonalne wszystkich małych dzieci. Więcej informacji

2. Apteczka pierwszej pomocy emocjonalnej – Centrum Edukacji Pozytywnej (uczniowie w wieku 8–12 lat)

Celem realizacji programu jest rozwijanie u uczniów w wieku 8–12 lat umiejętności radzenia sobie ze stresem i trudnościami, a także kształtowanie postaw optymizmu, empatii, wytrwałości i wiary w siebie. Dzięki udziałowi w proponowanych zajęciach uczniowie uczą się rozpoznawać własne uczucia i potrzeby, kształtują umiejętności nawiązywania i utrzymywania relacji z innymi, rozumienia i wspierania osób ze swojego otoczenia, wytrwałości i szukania pomocy w trudnych sytuacjach. Więcej informacji

3. Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę (uczniowie w wieku 12–18 lat)

Celem zajęć realizowanych na podstawie scenariusza „Telefon zaufania” jest zachęcenie młodzieży w wieku 12–18 lat do szukania pomocy w sytuacjach trudnych dla siebie i innych, rozwijanie umiejętności formułowania problemów i szukania rozwiązań oraz przybliżenie zasad funkcjonowania poradnictwa telefonicznego i innych form pomocy psychologicznej. Dzięki rozwijaniu kompetencji radzenia sobie w trudnych sytuacjach i identyfikowania w otoczeniu osób godnych zaufania młodzież ma szansę na poradzenie sobie z kryzysami emocjonalnymi w ich wczesnym stadium. Podczas zajęć wykorzystywane są aktywizujące formy pracy oraz filmiki edukacyjne przybliżające młodym osobom przeżycia ich rówieśników rozważających sięgnięcie po pomoc w anonimowym telefonie zaufania.Więcej informacji

4. Nastoletnia Depresja – Fundacja Edukacji Społecznej/Forum Przeciw Depresji (uczniowie 13+)

Celem realizacji zajęć edukacyjnych według scenariusza „Nastoletnia depresja” jest dostarczenie uczniom od 13. roku życia wiedzy na temat depresji: jej przyczyn i objawów, omówienie faktów i mitów dotyczących choroby, uwrażliwienie na potrzeby osoby w kryzysie i pokazanie sposobów jej wspierania, zachęcenie do szukania pomocy i wskazania miejsc i osób, do których warto zwrócić się w kryzysie. Nauczyciele realizujący zajęcia nastoletniej depresji mają do dyspozycji specjalnie przygotowane narzędzia: poradnik, scenariusz, filmiki edukacyjne z ekspertami, a także młodymi osobami, które przezwyciężyły chorobę. Dla rodziców i samych uczniów przygotowano broszury na temat depresji. Forum Przeciw Depresji organizuje cykliczne szkolenia dotyczące depresji oraz lekcje pokazowe „Nastoletnia depresja”. Więcej informacji Film „Znikające dzieci”, który można wykorzystać podczas zajęć „Nastoletnia depresja” lub w ramach dyskusji z młodymi osobami nt. depresji (np. na godzinie wychowawczej): Więcej informacji

5. „Czarne Fale” – Fundacja III Kliniki Psychiatrii „Syntonia” (uczniowie 14+)

Celem realizacji zajęć z wykorzystaniem komiksu „Czarne Fale” jest zapobieganie depresji u młodzieży w wieku 14–18 lat poprzez edukację poświęconą objawom tej choroby i kształtowanie racjonalnych postaw młodzieży wobec pomocy specjalistycznej w kryzysach psychicznych. Dzięki udziałowi w zajęciach uczniowie poznają sposób pracy psychiatry i psychologa, dowiadują się, na czym polega terapia, obniżają obawy związane z przyjmowaniem leków przeciwdepresyjnych, zdobywają motywację do szukania pomocy dla siebie i innych. Osią zajęć jest komiks o depresji, któremu towarzyszy scenariusz umożliwiający prowadzącym elastyczne dopasowywanie się do potrzeb konkretnych grup młodzieży. Więcej informacji