Zbiórką publiczną jest zbieranie ofiar w gotówce lub naturze (dary rzeczowe), w miejscu publicznym, na określony, zgodny z prawem cel pozostający w sferze zadań publicznych, tj. zgodnie z celami pożytku publicznego, oraz na cele religijne. Z 37 dziedzin pożytku publicznego szczególnie interesują nas te dotyczące szeroko pojętych działań, jakie potencjalnie chciałaby realizować społeczność szkolna. Są to m.in. takie dziedziny jak:

• nauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, oświata i wychowanie;
• działalność na rzecz dzieci i młodzieży, w tym wypoczynku dzieci i młodzieży;
• kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego;
• wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej;
• turystyka i krajoznawstwo.

Na mocy ustawy ze zbiórek publicznych wyłącza się kwesty prowadzone w obrębie terenów kościelnych (np. kwesty ślubne) oraz zbiórki wśród młodzieży szkolnej na terenach szkolnych, które odbywają się na podstawie pozwolenia władz szkolnych, a także zbiórki w gronie znających się osób. Z ustawy jasno wynika, że każda inna forma zbierania pieniędzy, szczególnie darowizny w formie przelewów czy pozyskiwanie 1% podatku, nie jest zbiórką publiczną i nie wymaga zgłoszenia.

Gdybyśmy jako społeczność szkolna chcieli zorganizować kwestę np. na pikniku miejskim czy inną zbiórkę uliczną, musielibyśmy ją zgłosić za pośrednictwem strony www.zbiorki.gov.pl. Organizacją zbiórki, w tym jej zgłoszeniem, może zająć się organizacja pozarządowa w rozumieniu art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie lub komitet społeczny powołany w celu przeprowadzenia zbiórki, który powołują aktem założycielskim co najmniej trzy osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych oraz niekarane za popełnienie przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe. W akcie założycielskim, którego wzory znajdują się na portalu zbiórek publicznych, powinny się znaleźć m.in.: określenie celu, w jakim komitet społeczny został powołany; dane osób powołujących komitet społeczny, w tym imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL; adres do korespondencji; dane osoby uprawnionej do reprezentowania komitetu społecznego oraz oświadczenia o niekaralności.

Zbiórkę możemy przeprowadzić po jej zgłoszeniu, a samo zgłoszenie może obejmować okres od 1 dnia do 12 miesięcy. Możemy więc, o ile kwesty poza szkołą znajdą się w naszej strategii, zgłosić jedną zbiórkę na okres roku i, korzystając z takiego zgłoszenia, prowadzić kwesty w czasie różnych imprez i wydarzeń w naszej miejscowości. Takie zgłoszenie pozwoli nam też na szybką, pozytywną reakcję na ewentualne zaproszenia na zbiórki przez organizatorów różnych imprez plenerowych.

Osoby prowadzące zbiórkę powinny być wyposażone w identyfikatory zawierające imię i nazwisko osoby przeprowadzającej zbiórkę, nazwę, cel i numer zbiórki oraz dane nt. organizatora. Kwestę powinno się prowadzić do zaplombowanych puszek kwestarskich. W ciągu 30 dni od daty zakończania zbiórki jej organizator jest zobowiązany do złożenia raportu. Ważne jest to, że pieniądze pochodzące ze zbiórki możemy wydatkować od pierwszego dnia jej trwania i nie musimy czekać na złożenie raportu.

Istotnym dokumentem z punktu widzenia osób podejmujących zbieranie pieniędzy na cele społeczne jest przyjęta w 2011 r. przez Polskie Stowarzyszenie Fundraisingu Deklaracja Etyczna Fundraisingu. Jest ona zgodna z Międzynarodową Deklaracją Zasad Etycznych w Fundraisingu, to dokument bardziej szczegółowy i dostosowany do polskich realiów prawnych i kulturowych. W dokumencie duży nacisk położony jest na budowanie zaufania w relacji darczyńca – obdarowany (szkoła, fundacja, stowarzyszenie, itp.). Wskazują na to art. 4: Organizacje i fundraiserzy dbają o zaufanie do trzeciego sektora i społeczeństwa obywatelskiego oraz nie powinni postępować w sposób, który podważałby to zaufanie oraz art. 6: Organizacje i fundraiserzy postępują zgodnie z zasadami prawdomówności i uczciwości.

Fundamentalną zasadą etycznego fundraisingu jest uczciwość, którą możemy sprowadzić do stwierdzenia „zbieraj pieniądze na to, na co naprawdę je wydasz”. Autorzy deklaracji wskazują na to w rozdz. 2 art. 12 pkt 1: Organizacja szanuje autonomię darczyńcy, w szczególności przeznacza i wydatkuje środki zgodnie z jego wolą oraz w pkt 2: Organizacja informuje darczyńców o przeznaczeniu i sposobie wydatkowania pozyskanych od niego środków (…). Realizacja powyższych postulatów, a więc przygotowanie dokładnego zestawienia przychodów i kosztów zbiórki, a także środków przeznaczonych na realizację działań dotyczących celu kwesty, nie powinno być wyzwaniem nawet dla najmniejszych szkół czy przedszkoli.

Jedną z częstych obiekcji darczyńców jest obawa o uczciwość osób zbierających pieniądze. Wynikają one po części z pojedynczych przypadków nieuczciwego działania osób czy organizacji, które to przypadki są nagłaśniane w mediach. Ma to wpływ na reputację całego sektora i choćby z tego powodu nie powinniśmy być obojętni na przypadki nieuczciwych działań, o których się dowiedzieliśmy. W najbardziej drastycznych sytuacjach z pomocą przyjdzie nam Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. W art. 286 par. 1 możemy przeczytać, że kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.