Smoki przestrzeni

Jest to model działań służący wprowadzaniu zmian w przestrzeni szkolnej, opracowany przez trzy nauczycielki w ramach programu Fundacji Centrum Cyfrowe SpołEd. Jak opisują autorki, w proponowanych działaniach może wziąć udział każdy, komu zależy na jakości edukacji. Może to być nauczyciel, dyrektor szkoły czy rodzic. Warto zebrać zespół skupiony wokół tematu, wybrać lidera, podzielić się obowiązkami w zespole, a przede wszystkim wspierać się na poszczególnych etapach wprowadzania zmiany. Tym samym model ten wspomaga myślenie o przestrzeni oraz wprowadzanie w niej zmian.

Narzędzie składa się z sześciu kroków wdrożenia działań, które prowadzone są zgodnie z modelem design thinking:

• Krok 1. Diagnoza (empatyzacja),
• Krok 2. Analiza (definiowanie problemu),
• Krok 3. Projektowanie doświadczenia (generowanie pomysłów),
• Krok 4. Prototypowanie (budowanie pomysłów),
• Krok 5. Refleksja (testowanie),
• Krok 6. Wprowadzanie zmian.

Pełny opis zasad realizacji działań w przestrzeni fizycznej szkoły opisany jest na stronie: https://smokiprzestrzeni.blogspot.com/. Narzędzie dostępne jest na licencji Creative Commons.

Procedura ciszy

Proponowana kolejność działań wychowawczo-profilaktycznych dla klasy w kontekście hałasu i ciszy na lekcji. Pytania w połączeniu z praktycznymi pierwszymi krokami sprawiają, że jest to przydatne narzędzie w rozwijaniu dyskusji na temat przestrzeni uczenia się i wychowania, jaką jest klasa. Jest to narzędzie pracy własnej nauczyciela, które może się przełożyć na przygotowanie dalszych działań z uczniami, dotyczącymi hałasu, ciszy i dźwięku w czasie lekcji i na przerwach.

Kluczowe pytania (Rozważ je):

• Czy na każdą godzinę wyznaczasz czas na ćwiczenia w ciszy do przetwarzania?
• Gdzie jest przestrzeń przeznaczona do ciszy?
• Jakie są zasady zachowania ciszy w czasie lekcji?
• Jak rozmawiasz z uczniami o znaczeniu ciszy?
• Jak rozmawiasz z uczniami na temat radzenia sobie ze stresem?

Pierwsze kroki (Proponowane działania):

• Porozmawiaj z uczniami o celu chwil wypełnionych ciszą, w tym uważności, przetwarzania i refleksji.
• Omów, jak można ćwiczyć relaks i spokój w swoim życiu.
• Wspólnie z uczniami zastanów się, w jakich momentach w czasie lekcji cisza może być wspierająca.
• Naucz dzieci i młodzież pracy z ciszą – kiedy w klasie nikt nic nie mówi (również nauczyciel). Róbcie doświadczenia, jak się z tym czują.
• Wyznaczcie miejsce na ciszę.
• Wraz z uczniami i uczennicami poszukajcie sposobów na cichą komunikację.

Następne pytanie (Zastanów się):

• Jeśli cisza jest odpowiedzą, to jakie jest tak naprawdę pytanie?

Materiał opracowano na podstawie: Hare R.L., Dillon R., The Space. A Guide for Educators, 2019. Więcej na stronie: https://drrobertdillon.com/books/.

Metafora przestrzeni szkolnej – narzędzie pracy na godzinie wychowawczej

W czasie lekcji można poznać spojrzenie uczniów i uczennic na przestrzeń szkoły, omawiając ją z wykorzystaniem metody metafory. Dzielimy klasę na grupy 3–4 osobowe. Każda grupa otrzymuje arkusz papieru min. A3. Zadaniem każdej grupy jest stworzenie mapy/obrazu szkoły, w którym ujęte będą różne miejsca, punkty jako:

• Wodopój – miejsce, w którym spotyka się wiele osób, możemy wymieniać się swoimi przemyśleniami, pomysłami. Tutaj rozwijamy naszą kreatywność i aktywność społeczną.
• Jaskinia – miejsce wyciszenia, z którego możemy skorzystać, gdy chcemy odetchnąć, pobyć w oderwaniu od innych osób z klasy czy szkoły.
• Ognisko – miejsce spotkań, rozmów, czasu wspólnego. Miejsce, gdzie czujemy się częścią grupy.
• Morze – miejsce, gdzie wybieramy się w nieznane, podejmujemy próby i eksperymentujemy. Możemy popełniać błędy i uczyć się na nich. Nie znamy efektu końcowego swoich prób.
• Góry – miejsce, gdzie możemy dzielić się wiedzą, pokazywać swoje mocne strony, prezentować się od najlepszej strony. To także miejsce, które daje nam wyzwania i może pokazywać, czego jeszcze nie umiemy lub czego musimy się nauczyć.
• Pustynia – miejsce niebezpieczne, które staramy się omijać.

Materiał opracowano na podstawie: Thornburg D.D, Campfires in Cyberspace: Primordial Metaphors for Learning in the 21st Century, 2004.

Omawiając wykonane prace, uczniowie wyjaśniają, które przestrzenie szkolne przypisali do których metafor. Dlaczego właśnie tak? Pracując metaforą, warto zwrócić uwagę na podobieństwa i różnice między spostrzeżeniami grup.