Wprowadzenie
Całość organizacji procesu kształcenia, wychowania i profilaktyki w placówce oświatowej w dużej mierze opiera się na założeniu, że decydującą rolę w tym procesie w warunkach szkolnych odgrywa nauczyciel. Jednocześnie to od decyzji na szczeblu zarządczym zależy, czy działania te będą celne i możliwie najbardziej efektywne.
Nauczyciel jest pierwszy „na linii frontu”, ma możliwość najwcześniej rozpoznać trudności czy mocne strony ucznia oraz najskuteczniej udzielać pomocy w przypadku zagrożenia zdrowia psychicznego, ponieważ działa w naturalnych warunkach, w których funkcjonuje dziecko. Warunki te są jednak ustalane poprzez planowanie organizacji kształcenia na różnych poziomach hierarchii szkolnej. To oznacza, że różne podmioty wpływają na ostateczny efekt podejmowanych działań. Muszą one więc być organizowane w taki sposób, aby zachować spójność i podlegać wspólnej idée fixe.
W tym rozdziale zwracamy w szczególności uwagę na takie płaszczyzny działań wychowawczo-profilaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych jak:
- proces poznawania uczniów/wychowanków oraz ich potrzeb;
- wspieranie każdego w rozwijaniu jego osobistego potencjału;
- budowanie dobrych relacji;
- tworzenie przyjaznego klimatu klasy/grupy;
- koordynacja i integracja pracy wychowawczej dotyczącej całej klasy z działaniami wobec uczniów doświadczających trudności dotyczących zdrowia psychicznego i/lub przejawiających szczególne zdolności (Leśniewska, 2011);
- superwizja koleżeńska/zewnętrzna pracy wychowawczo-profilaktycznej;
- organizacja koalicji wsparcia zdrowia psychicznego.
Jednocześnie przyjrzymy się obszarom organizacji kształcenia, które wpływają na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży, takie jak:
- sposoby organizacji lekcji;
- kwestie prac domowych;
- zasady oceniania i sposób podejścia do ocen;
- promowanie kreatywności i innowacyjności w procesie kształcenia;
- zintegrowane podejście do nauki, pozytywnego rozwoju i profilaktyki.
W poniższym rozdziale:
- poszukamy najbardziej efektywnych rozwiązań wspierających zdrowie psychiczne w ramach organizacji kształcenia i wychowania;
- omówimy kwestie związane z czynnikami chroniącymi i czynnikami ryzyka, które odgrywają dominującą rolę w procesie kształcenia;
- zastanowimy się nad sposobami budowania koalicji na rzecz zdrowia psychicznego w społeczności szkolnej;
- przyjrzymy się narzędziom, które warto wykorzystywać w trakcie kształcenia z dziećmi i młodzieżą oraz wprowadzić w procesie wychowawczo-profilaktycznym.
Słownik rozdziału
Proces opiekuńczo-wychowawczy
To ogół wzajemnych oddziaływań między opiekunem-wychowawcą a podopiecznym-wychowankiem, które występują w określonej formie opieki nad dzieckiem. Oznacza ciąg następujących po sobie zmian w osobowości, które powstają pod wpływem zaspokajanych potrzeb, wzajemnie się warunkują i są adekwatne do kolejnych etapów rozwoju samodzielności i niezależności życiowej podopiecznego-wychowanka. W procesie tym urzeczywistniają się zarówno opieka, jak i wychowanie, czyli następuje zaspokajanie potrzeb podopiecznego-wychowanka oraz jego rozwój i kształtowanie osobowości (Górnicka, 2015).
