Moduł 3
Środowisko fizyczne a czynniki chroniące zdrowie psychiczne
Podstawą do opracowania programu wychowawczo-profilaktycznego w szkole jest zdiagnozowanie czynników chroniących i czynników ryzyka w stosunku do naszych uczniów i uczennic (dostrzeganych zarówno przez samych zainteresowanych, jak i przez nauczycieli, wychowawców i rodziców). W tej części przyjrzymy się potencjalnym czynnikom chroniącym w środowisku fizycznym szkoły, biorąc pod uwagę koncepcję trzech wymiarów przestrzeni omówioną powyżej. Proponowane czynniki chroniące mogą być w niektórych przypadkach szersze zakresowo, co będzie wynikało z indywidualnej diagnozy placówki edukacyjnej.
| Wymiar przestrzeni | Parametr przestrzeni | Czynnik chroniący |
|---|---|---|
| Naturalność | Światło | Dostęp do światła dziennego. Naturalny kolor światła sztucznego. |
| Dźwięk | Wyciszona/wygłuszona przestrzeń klasy Wyciszona przestrzeń korytarzy Dostęp do pomieszczeń „dających wytchnienie”, pokojów ciszy, relaksacji Duża odległość placówki od zewnętrznych źródeł hałasu (ruchliwa droga, budowa itp.) | |
| Temperatura | Zapewnione klimatyzatory w nasłonecznionych przestrzeniach | |
| Jakość powietrza | Dostęp do świeżego powietrza Zapewnienie oczyszczaczy powietrza | |
| Związek z naturą | Możliwość spędzania czasu na terenach zielonych szkoły (lekcje, przerwy) Współudział w pielęgnacji terenów zielonych Zadbane rośliny w przestrzeni klasy Więcej elementów drewnianych, naturalnych dekoracji w przestrzeni klasy Widok na zieleń przez okna, przeszklenia | |
| Indywidualizacja | Poczucie własności | Poczucie „swojskości” przestrzeni klasy poprzez dekorację reprezentującą uczniów i uczennice oraz ich dokonania Samodzielnie spersonalizowana przestrzeń klasy/szkoły (np. przez wykonane dekoracje, pomalowanie ścian na wybrany kolor, wykonanie graffiti, przygotowanie elementów wyposażenia itp.) Spersonalizowane szafki, miejsca w szatni Samodzielnie wybrane elementy dekoracyjne klasy/szkoły Ergonomiczne meble i wyposażenie dydaktyczne dopasowane do wieku i potrzeb Elementy dekoracyjne pobudzające poczucie humoru, „mówiące” głosem uczniów i uczennic |
| Elastyczność i niezależność | Dostęp do wystarczającej przestrzeni Większe sale o prostszych kształtach dla starszych uczniów Bardziej zróżnicowane kształty planów sal dla młodszych uczniów (dostęp do elementów przestrzeni pozwalający na „schowanie się” – ścianki, pufy) Przestrzeń pozwalająca na wyciszenie się Dostęp do sali spotkań i rozmów na osobności Przestrzeń dająca możliwość nauki przez zabawę Zapewnione miejsca do rozmów, spotkań i budowania relacji rówieśniczych na korytarzach i innych przestrzeniach poza klasami | |
| Zrozumiałość | Oznaczenie wspierające łatwą orientację w terenie szkoły Przestrzenie pozwalające na bezpieczne poruszanie się między klasami Oznaczenia dostosowane w swojej formie do wieku uczniów Usytuowanie przestrzeni administracyjnych (sekretariat, pokój nauczycielski, pokój dyrektora) w sposób ułatwiający komunikację i zachęcający do wejścia | |
| Stymulacja | Kolory | Jasne kolory ścian z wykorzystaniem wyrazistych elementów kolorystycznych Jednolitość estetyki kolorystycznej przestrzeni |
| Faktury | Różnorodność faktur dostępnych w przestrzeni klasy Prowadzenie zajęć wymagających kontaktu z różnymi materiałami (np. na terenach zielonych) |
O czym jeszcze warto pomyśleć przed przejściem do diagnozy, tworząc program wychowawczo-profilaktyczny szkoły lub program wychowawczy klasy, w kontekście czynników pozytywnie przekładających się na zdrowie psychiczne?
- Jak wyglądają korytarze? Czy są przyjaznym, zapraszającym miejscem? Czy sprawiają, że chcemy tu być?
- Jak wygląda przestrzeń szkoły z punktu widzenia uczniów i uczennic o różnym poziomie potrzeb edukacyjnych, biorąc pod uwagę wszystkie wymiary przestrzeni opisane powyżej?
- Jakie elementy przestrzeni zachęcają do budowania relacji, eksploracji i działania uczniowskiego?
- Na ile dostępne przestrzenie zapewniają uczniom poczucie bezpieczeństwa?
Pytania sprawdzające
1. Czynniki chroniące zawierające się w wymiarze przestrzeni, jakim jest naturalność to:
2. Różnorodność faktur dostępnych w przestrzeni klasy to czynnik chroniący wynikający z wymiaru przestrzeni, jakim jest: