W poniższym rozdziale będziemy brali pod uwagę osiem zasad wpływu na motywację uczniów i uczennic z uwzględnieniem tradycyjnych aspektów tego zagadnienia, takich jak motywacja osiągnięć, motywacja wewnętrzna, dążenie do osiągnięcia celu. Zasady te skupione są na procesie uczenia się i wpływie motywacji na realizację aspiracji edukacyjnych, przy jednoczesnym uwzględnieniu działań nauczyciela, nastawionych na realizację celów o charakterze społeczno-emocjonalnym (zobacz infografikę 4.1). Oto te zasady:

• Zasada 1. Przekonania motywacyjne
• Zasada 2. Niekorzystne przekonania motywacyjne utrudniają uczenie się
• Zasada 3. Korzystne przekonania motywacyjne ułatwiają uczenie się
• Zasada 4. Nastawienie uczniów na osiągnięcie celu
• Zasada 5. Znaczenie wkładu pracy w naukę
• Zasada 6. Wyznaczanie celów i ocenianie
• Zasada 7. Dążenie do celów i kształtowanie silnej woli
• Zasada 8. Spójność celów

Powszechne myślenie o szkole jako o instytucji rozwijającej głównie wiedzę i umiejętności uczniów (tzw. „twarde kompetencje”) redukuje jej kluczową funkcję wychowawczą, która dotyczy procesu formowania osobowości młodych ludzi, w tym ich emocji, motywacji, wartości i postaw (również społecznych).

Traktowanie edukacji jedynie jako wieloetapowej procedury przyswajania wiedzy zniekształca jej właściwy cel, który można sformułować jako powodzenie życiowe (Sternberg, 2010).

Głównym zadaniem szkoły jest stworzenie bazy dla rozwoju kompetencji ucznia, które w przyszłości pozwolą mu na w pełni samodzielne i odpowiedzialne kierowanie swoim życiem i takie same działania także dla najbliższego otoczenia.

Taka baza pełni funkcję zbioru uniwersalnych zasobów, które mogą być wykorzystywane przy realizacji różnorodnych aktywności człowieka – mają zatem status zasobów transferowalnych (Rosalska, 2012). W zasobach tych znajdują się także strategie, przekonania i działania motywacyjne.

Zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju poczucie kompetencji znacznie wykraczające poza realne umiejętności i wiedzę młodego człowieka, podobnie jak zaniżona sprawczość, to istotne czynniki zagrażające zdrowiu psychicznemu i dalszemu rozwojowi psychospołecznemu.

W tym rozdziale:

• wprowadzimy nauczycieli do tematu motywacji;
• uświadomimy sobie, że psychologiczne potrzeby młodych ludzi ulegają ciągłym zmianom, które są wynikiem nie tylko przyrostu wiedzy i umiejętności w danej dziedzinie, ale także coraz większej samoświadomości w odniesieniu do tej dziedziny;
• omówimy zasady motywowania młodych ludzi odnośnie do związków między motywacją (rozumianą jako cecha ucznia) a wynikami uczenia się, co w polskiej szkole stanowi ważne odniesienie do realizacji zadań placówki oświatowej;
• poszukamy efektywnych sposobów na diagnozowanie postaw uczniów i uczennic wobec obowiązków szkolnych oraz motywacji do aktywnego rozwijania aspiracji edukacyjnych;
• omówimy kwestie związane z samoświadomością, jaką dzieci i nastolatki rozwijają na przestrzeni lat.